Uchylenie obowiązku alimentacyjnego – kiedy możliwe?

Kiedy jest możliwe uchylenie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka? Zgodnie z polskim prawem, rodzice mają ustawowy obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania swoim dzieciom. To właśnie jest obowiązek alimentacyjny.

Zwykle obowiązek alimentacyjny jest realizowany w sposób naturalny, niezauważalny z punktu widzenia prawa. Po prostu rodzice mieszkając ze swoimi dziećmi, zwyczajnie ponoszą wydatki na zaspokajanie ich potrzeb. To potrzeby podstawowe takie jak: zapewnienie mieszkania, jedzenia, ubrań, środków czystości, możliwości korzystania z wszelkich mediów itp. Ponadto rodzice zaspokajają również te potrzeby swoich dzieci, które nie mają charakteru niezbędnych do życia, ale są potrzebne dla prawidłowego rozwoju społecznego dziecka. Te inne potrzeby to między innymi wydatki na edukację, na kulturę, na podróże wakacyjne, na zwierzątko domowe, na telefon komórkowy. W związku ze wzrostem liczby rozwodów w Polsce par mających wspólne małoletnie dzieci, coraz częściej obowiązek ten jest realizowany na podstawie wyroków sądowych. Sąd w wyroku zasądza od jednego z rodziców alimenty na dziecko, które nie mieszka z tym rodzicem. Powstaje pytanie: do kiedy należy płacić alimenty na dziecko? Bądź też do kiedy trzeba utrzymywać dziecko zamieszkujące wspólnie z rodzicem lub rodzicami?

Jak długo należy płacić alimenty na dziecko?

Zgodnie z polskim Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, rodzice są zobowiązani do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie. Jednakże jeśli dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania, to dziecko utrzymuje się z tych dochodów.

Zatem takie prawo do alimentów od rodziców będzie przysługiwało dziecku, które jeszcze się uczy i nie zdobyło kwalifikacji zawodowych niezbędnych do tego, aby zostać zatrudnionym. Ponadto warunkiem prawa do alimentów jest jednocześnie nie posiadanie przez dziecko własnego majątku przynoszącego odpowiedni dochód. Takim majątkiem może być np. mieszkanie stanowiące własność dziecka, które otrzymało np. w spadku po dziadkach.

Czy trzeba płacić alimenty na dziecko nieuczące się?

Komplikacje pojawiają się w przypadku dzieci, które ukończyły już 16 rok życia, nie mają już obowiązku chodzić do szkoły i nie chcą się uczyć. Ale jednocześnie już gdzieś podejmują pracę. Jeśli jest to praca dorywcza, niskopłatna – to nie da ona raczej możliwości samodzielnego utrzymania się przez dziecko. W takim przypadku rodzice nadal będą zobowiązani dostarczać dziecku środków utrzymania.

A co z 16- letnim, nieuczącym się dzieckiem mającym dobrze płatną, stałą pracę dającą mu możliwość samodzielnego utrzymania się? Można zaryzykować stwierdzenie, iż rodzice takiego dziecka nie będą mieli względem niego obowiązku alimentacyjnego. W konsekwencji rodzice będą mogli odmówić dziecku ponoszenia kosztów jego utrzymania.

W praktyce jednak taka sytuacja raczej nie będzie miała miejsca. Dlaczego? Gdyż dziecko, które ukończyło 16 lat, lecz nie osiągnęło jeszcze osiemnastu lat, pozostaje wciąż pod władzą rodzicielską rodziców. A ci rodzice są za dziecko, pieczę nad jego osobą oraz wychowanie odpowiedzialni. Raczej mało jest zatem prawdopodobna sytuacja, iż rodzice będą egzekwowali od małoletniego dziecka wspólnie z nimi zamieszkującego ponoszenie przez nie odpowiedniej części kosztów jego utrzymania. Mam tu na myśli: część opłat za mieszkanie, wydatki na jedzenie, na media itp.. Jest to raczej sytuacja czysto teoretyczna. Natomiast rodzice będą mogli wymagać, aby dziecko to z własnych środków opłacało takie swoje potrzeby, które nie mają charakteru podstawowego.

Uchylenie obowiązku alimentacyjnego – dziecko pełnoletnie.

Gdy dziecko osiągnie pełnoletniość i będzie w stanie samodzielnie się utrzymać, jego rodzice będą mogli odmówić jego dalszej alimentacji. Podobnie będzie w sytuacji, gdy pełnoletnie dziecko nie będzie dokładało starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się. Co to w praktyce oznacza? To sytuacja, gdy dziecko nie będzie się uczyło, a jednocześnie nie będzie poszukiwało pracy i nie będzie zdobywało żadnych kwalifikacji.

Ponadto rodzice pełnoletniego dziecka mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych, gdy te świadczenia są połączone z nadmiernym dla rodziców uszczerbkiem. Najczęściej będzie to dotyczyło sytuacji, gdy np. na małoletnie dziecko zostały zasądzone wyrokiem od dobrze zarabiającego rodzica wysokie alimenty. Jednak po kilku latach rodzic ten utracił zdolność do osiągania tak wysokich zarobków. Mogło to być spowodowane na przykład utratą zdolności do pracy wskutek wypadku samochodowego. Wskutek powyższego, aktualnie rodzic ten nie jest w stanie płacić tak wysokich alimentów na pełnoletnie już dziecko. Dotyczy to również sytuacji, gdy to dziecko nadal nie jest zdolne do samodzielnego utrzymania się.

Uchylenie obowiązku alimentacyjnego z powodu zasad współżycia społecznego

Jeśli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, rodzice mogą uchylić się od dostarczania tych alimentów na rzecz dziecka. Jednak takie uchylenie obowiązku alimentacyjnego jest możliwe tylko wtedy, gdy dziecko jest już pełnoletnie.

Jeżeli alimenty są zasądzone w wyroku sądowym, to aby zwolnić się od obowiązku ich płacenia należy co do zasady założyć sprawę w sądzie. Następuje to poprzez wniesienie pozwu przeciwko uprawnionemu do alimentów dziecku o uchylenie obowiązku alimentacyjnego. Dziecko może również dobrowolnie zrezygnować z zasądzonych na jego rzecz alimentów. Jednak i w takiej sytuacji wskazane jest, aby rzecz formalnie potwierdzić w sądzie ugodą. Chodzi bowiem o to, aby nie było wątpliwości co do tego dobrowolnego zrzeczenia się przez dziecko alimentów.